Excursie Het Lankheet 26 maart 2023 

Excursie Het Lankheet 26 maart 2023 

Voor de meesten was het een eerste kennismaking met het landgoed: in Het Veldwerkcentrum had de heer Oltwater die ons rond zou leiden de koffie al klaar staan en nam ons mee in de geschiedenis van het landgoed. Het Lankheet is ca 600 ha groot en bestaat voornamelijk uit naaldbos, heide, hoogveen en vennen. Vroeger maakte het deel uit van de Heerlijkheid Mallum. Het huis, de havezathe Hof te Mallum, stond bij de gelijknamige watermolen in Eibergen. De Hof, voor het eerst genoemd in 1188 als de “curtis Mallande” (curtis = hof), hoort nog steeds bij het Lankheet. Op de plek waar tot 1800 het huis stond is nu een landschapskunstwerk in de vorm van een labyrinth gemaakt.

Het centrum van het huidige landgoed is een rug die in de voorlaatste ijstijd is gevormd en de plaatselijke waterscheiding vormt: noordelijk stroomt het water af op de Buurserbeek, zuidelijk op de Berkel. Tot de oudste landschapselementen behoren de zogenaamde vloeivelden die teruggaan tot de 14e eeuw. Het gaat hier om een middeleeuws watersysteem waarbij lokale kwel en beekwater worden gebruikt om graslanden te bevloeien bij wijze van natuurlijke bemesting. Bevloeiing had ook nog andere voordelen. In de winter kon de graszode vorstvrij worden gehouden zodat de

grasgroei weer vroeg in het voorjaar op gang kon komen. Tegelijkertijd werden zo ook insecten als ritnaalden en engerlingen bestreden, mollen verdreven en de draagkracht van de grond verbeterd. Het was een effectief systeem, er kon wel drie keer per jaar worden geoogst. Feitelijk een goed doordacht gesloten systeem: gras werd hooi voor het vee dat weer kostbare mest leverde voor de graanteelt op de hoger gelegen akkers. Met de komst van kunstmest in de 20 e eeuw is deze historische wijze van bemesten verdwenen. En verder moest al dat water zo snel mogelijk worden afgevoerd! In 1895 kwam het Lankheet in bezit van Gerrit Jan van Heek, medeoprichter van Natuurmonumenten. Nazaten van deze Gerrit Jan beheren tot op de dag van vandaag het landgoed. Onderdeel van het Lankheet is het Waterpark, een stichting met als doel o.a. natuurherstel. Binnen die opzet deed de universiteit Wageningen rond 2010 onderzoek naar zuivering van oppervlaktewater met behulp van rietvelden. Het eeuwenoude en fijnmazige vloeiweidensysteem van het Lankheet is daar uitdrukkelijk bij betrokken. Er werden trapsgewijze rietvelden aangelegd in 18 compartimenten met horizontale doorstroming; er werd geëxperimenteerd met dag- en nachtritmes, nat/droogsituaties, bevloeien het jaar rond of seizoensgebonden. Sinds 1999 is een deel van de vloeivelden hersteld. Samen met Wageningen is in 2004 een plan bedacht om water uit de Buurserbeek in te laten, te zuiveren in rietbekkens en weer terug te laten lopen naar de beek.  Met deze informatie in ons hoofd liepen we vanuit het Veldwerkcentrum het natte gebied in, waar we direct al een biologische vergister tegenkwamen: de hier opgewekte energie zorgde ervoor dat we in de ruimte die we net hadden verlaten bij een aangename temperatuur onze koffie konden drinken. Een stukje verder passeerden we een voorde, de oude benaming van een doorwaadbare plaats. We lopen tussen vloeivelden van riet door naar een grote niervormige vijver met in het midden stapstenen, eveneens in de vorm van nieren: alles wat we hier zien heeft immers met zuiveren te maken. Een prachtig en symbolisch kunstwerk. We lopen verder door een bosgebied waar we o.a. de boomklever, de groene specht, de heggemus, zwarte specht, grauwe gans, een fraaie kraai, zanglijster en buizerd horen en zien. We zien ook nog zogenaamde bruidsbeuken langs het pad: minstens honderd jaar geleden hier twee boompjes geplant, met de wortels dicht bijeen en door elkaar, in de loop der jaren stevig verstrengeld geraakt, toen en nu een teken van hoop op eeuwige trouw. Aangekomen bij de weer meanderende Buurserbeek kijken we een tijd gefascineerd naar een grote gele kwikstaart, die zich vanaf zijn tak lang

door ons laat bewonderen. In een van de sloten zien we een zogenaamde fishflow (zie foto), een constructie die ervoor zorgt dat het water dit apparaat zuurstofrijk verlaat. Meneer Oltwater wijst ons op een ‘kroef’: opnieuw een ding om water te kunnen reguleren. Lijkt wat op een grote schop die past in een voor, een klein slootje. Teruglopend langs de Buurserbeek naar het Veldwerkcentrum wijst onze gids nog op percelen waar nog geboerd wordt: er rest nog één boerenbedrijf op het landgoed. We eindigen zoals we begonnen: met een kop koffie. We praten nog wat na en gaan vervolgens tevreden naar huis. Sommigen zeggen hardop zeker nog een terug te zullen komen.  

Tot slot: in Nederland zijn twee gebieden waar vloeiweidenbeheer wordt toegepast. Hier dus, in Haaksbergen op het landgoed het Lankheet, en in het natuurgebied De Pelterheggen in Bergeijk, beide van Natuurmonumenten, en alle twee behoren ze tot Unesco Immaterieel erfgoed van Nederland!!! 

 

Mieke van der Vring